Bidah of vernieuwing in de religie is een kwestie waarover veel wordt gedebatteerd de afgelopen tijd. Er wordt gesteld dat gebruiken die niet aanwezig waren in de tijd van de Profeet (saw) of zijn metgezellen (ra) afgewezen moeten worden. Echter, de overgrote meerderheid van de geleerden door de eeuwen heen is van mening dat Bidah uit twee soorten bestaat, dat wat toegestaan is en dat wat niet toegestaan is. Het doel van dit artikel is om de correcte positie te herhalen dat innovatie of nieuwe gebruiken in de Islam niet alleen toegestaan kunnen zijn maar zelfs beloond kunnen worden.
De definitie van het woord Bidah
Het Arabische woord Bidah is afgeleid van de stam Bada’ah, wat letterlijk betekent iets nieuws creëren zonder dat het een voorganger heeft. De toeschrijvende naam Al-Badi is ook afgeleid van dezelfde stam om Allah (swt) aan te duiden als de Schepper van dingen die daarvoor geen bestaan hadden. In de letterlijke betekenis heeft het woord Bidah dus geen negatieve betekenis; het verwijst simpelweg naar alles wat een bestaan krijgt wat nieuw is of niet eerder gekend. In de technische betekenis, de manier waarop het in de Shariah gebruikt wordt, betekent het een aanvulling op de Islam wat niet bekend was of werd beoefend in de tijd van de Profeet (saw) of zijn metgezellen (ra).
Het concept van Bidah in de Qur’an
De Qur’an, de primaire bron van kennis in de Islam, heeft een belangrijk bewijs van de toelaatbaarheid van een heilzame invoering.
“En zij hebben zelf de vernieuwing van het monasterium verzonnen (het leven leiden van een afgezonderd bestaan en toegewijd aan ascese en soberheid). We hebben het hen niet voorgeschreven, maar (zij introduceerden deze vernieuwing van monasterium) alleen voor Allahs welbehagen. Toen konden ze zich praktisch niet houden aan de rekening die ze verschuldigd waren (i.e. konden zijn bezieling en discipline niet aanhouden). Dus We beloonden diegene van hen die geloofden met hun beloning (en doorgingen met de vernieuwing van het monasterium voor het welbehagen van Allah). En de meeste van hen (die het lieten en hun manieren veranderden) zijn ongehoorzaam.” (57:27)
Het woord ‘verzonnen’ dat gebruikt wordt in bovenstaande passage is een vertaling van het Arabische woord Ibtada’uha wat letterlijk betekent ‘ze hebben een bidah gemaakt’. De vers verteld ons dat het celibaat (Rahbaniyat) is geïnstitutionaliseerd als een nieuwe daad door de volgers van de Profeet Isa (as) na hem, met als doel het behagen van Allah (swt). Allah (swt) keurt deze daad niet af maar na het aannemen ervan werd het niet naar behoren opgevolgd. Integendeel, Allah (swt) veroordeeld degene die het niet uitvoeren op de juiste wijze: ‘maar velen van hen waren overtreders.’ In feite was de nieuwe daad ook beloond, zoals de vers ons verteld: ‘We beloonden alleen degenen die oprecht trouw waren’. In de context van het voorgaande gedeelte zou dit verwijzen naar degene die oprechte gelovigen waren en die voldeden aan de voorwaarden van de nieuwe daad en ‘probeerden daarmee Allah te behagen’. Het celibaat/monasterium is afgeschaft in de Islam, maar het principe in dit vers van de toelaatbaarheid van een nieuwe daad die werd uitgevoerd met de juiste intentie en het vervullen van bepaalde voorwaarden is niet afgeschaft, maar blijft bestaan. Het nieuwe gebruik dat in uitvoering is gebracht voor het behagen van Allah (swt), wordt volgens de principes van Islamitische jurisprudentie een Bidah van leiding en dat wat de wetten van de Shariah schendt wordt een Bidah van misleiding.
Het concept van Bidah in de hadith
Het is overgeleverd vanuit de keten van Jarir Ibn Abdullah (ra) dat de Profeet (saw) heeft gezegd:
“Degene die een heilzaam gebruik introduceert in de Islam zal de beloning krijgen daarvan en van iedereen die het praktiseert na hem zonder vermindering van hun beloning. Degene die een slecht gebruik introduceert in de Islam zal de zondes ervan nemen en de last van iedereen die het na hem praktiseert zonder vermindering van hun zonde.” (Muslim)
Het criterium dat gebruikt is om te bepalen of een nieuwe handeling wel of niet geaccepteerd is, is dat het hasanah of nuttig moet zijn. Als de handeling nuttig is dan wordt het beloond. Nieuwe handelingen die slecht zijn worden zwaar bestraft. Hoewel de context van deze hadith slaat op een specifiek incident in de tijd van de Profeet (saw), is de betekenis algemeen. Het is niet toegestaan om te beweren dat deze hadith alleen slaat op het specifieke incident aangezien de Profeet (saw) de beloning niet heeft beperkt. Het is een regel onder de geleerden van de Islam dat als een hadith-tekst was geopenbaard voor een specifiek incident of reden maar er een algemene term is gebruikt, dan is de toepassing algemeen en niet beperkt tot die gebeurtenis.
Sommigen vertalen het woord sunnatan (gebruik) van de bovenstaande hadith als de specifieke Sunnah van de Profeet (saw) zelf, in plaats van de algemene betekenis. Echter, dit is een verkeerde vertaling van de hadith. Het is onmogelijk om iets dergelijks te onderscheiden als een goede Sunnah, aangezien alle gebruiken van de Profeet (saw) goed waren, en het concept van een ‘slechte Sunnah’ logischerwijs helemaal niet gebruikt kan worden.
De hadith van de Profeet (saw) vertaald als: “weerhoud je van vernieuwingen, want elke vernieuwing is een Bidah en elke Bidah is misleiding en alle misleidingen leiden tot het hellevuur” wordt vaak gebruikt om te bewijzen dat alle nieuwe dingen die geïntroduceerd worden in de Islam verboden zijn. Deze hadith zou klaarblijkelijk in tegenstrijd zijn met de eerder genoemde. Maar men moet de hadith met de context bestuderen en deze interpreteren volgens het bewijs vanuit ofwel de Qur’an ofwel Hadith. De gehele hadith is:
“Ik beveel jullie Taqwa te hebben en om gehoorzaam te zijn aan degene die aangewezen zijn als leider voor jullie, zelfs als het een Abessijnse (Ethiopische) slaaf is. O mijn metgezellen, degene die na mij zullen leven zullen veel onenigheid zien tussen jullie. Houdt je aan mijn pad en het pad van de Recht Geleide Kaliefen. Weerhoud je van vernieuwingen, want elke vernieuwing is Bidah en elke Bidah is misleiding en alle misleidingen leiden tot het hellevuur.” (Tirmidhi)
Deze hadith is een waarschuwing voor gebeurtenissen die zullen komen snel na het heengaan van de Profeet (saw). Het advies van de Profeet (saw) was om vast te houden aan zijn pad en dat van de Recht Geleide Kaliefen, wat indiceert dat er verschillen van mening zullen zijn. Er zijn verschillende personen gekomen die beweerden profeten te zijn en vochten tegen de Kalief Abu Bakr (ra). Er waren groepen moslims die weigerden de Zakah te betalen en er waren personen die de Islam hadden verlaten en de autoriteit van de Profeet (saw) betwistten. Er waren ook mensen die het leiderschap van de Kalief Uthman (ra) ontkenden en tijdens zijn bewind en dat van de Kalief Ali (ra). Zo ook zag Islam de opkomst van de Khawarij die tegen de leider vochten gedurende het leiderschap van de laatste Kalief van de vier. Al met al was het een zeer vervliegende tijd. Het is duidelijk dat de ‘vernieuwingen’ genoemd in deze hadith refereert naar grote ontwrichtingen die voorkwamen, inclusief mensen die profeetschap verklaren na de Profeet (saw). Dit waren de soorten ‘vernieuwingen’ waar de Profeet (saw) naar refereerde die misleiding waren en daarom leiden naar het hellevuur.
Meer bewijs hiervoor is afkomstig uit een andere betrouwbare hadith overgeleverd door Ibn Abbas (ra). Het woord ‘vernieuwing’ gebruikt in de hadith die hierboven is aangehaald is een vertaling van het woord Muhdasa, welke is afgeleid van het woord Ihdas, wat ontwrichting betekent. De volgende hadith geeft ons de Profeet’s (saw) interpretatie van dit woord:
“o mensen, jullie zullen verzameld worden op de Dag des Oordeels op dezelfde wijze als bij je geboorte (naakt). De eerste persoon aan wie het gewaad van het hiernamaals gegeven wordt zal Ibrahim zijn. Sommige mensen van mijn Ummah zullen voor mij gebracht worden en naar de hel gebracht worden. Ik zal ze herkennen en ik zal zeggen, “Dit zijn mijn metgezellen.” Een engel zal zeggen, “Weet u niet welke ontwrichtingen zij hebben uitgevoerd na jou? Hoewel ze de Islam hebben omarmd gedurende uw leven, snel na uw heengaan werden ze afvalligen en keerden naar ongeloof.” (Bukhari)
Deze hadith van de Profeet (saw) definieert daarom welke soort vernieuwing in Islam een misleiding is.
Dit stelt ons in staat de volgende hadith te begrijpen:
“Hij die iets innoveert in deze zaak van ons dat er niet toe behoort, het zal verworpen zijn. (Bukhari)
Hetzelfde woord Ahdasa is gebruikt hier welke is vertaald als ‘vernieuwd’. Deze hadith verwijst ook naar de grote toevoegingen of wijzigingen aan de Islam wat er niet in hoort. Een andere variatie op deze Hadith overgebracht door Muslim is als volgt. “Hij die iets doet wat niet (in overeenstemming) is met onze zaak, het zal verworpen worden.”Deze Hadith geeft ons een criterium waarmee elke nieuwe daad beoordeeld moet worden, namelijk dat het niet tegen de Shariah indruist en in overeenstemming is met de Qur’an en Sunnah. Derhalve wordt niet elke nieuwe daad veroordeeld maar moet deze geëvalueerd worden aan de hand van zijn waarde om te zien of het in overeenstemming is met de Qur’an en Sunnah.
Een laatste punt betreffende de interpretatie van Hadith moet genoemd worden. Als interpretatie wordt nagestreefd zonder gedegen kennis kan men tegenstrijdigheden vinden tussen verschillende Hadith. Als iemand de laatste paar Hadith interpreteert als betekenend dat elke nieuwe daad in Islam een misleiding is, dan zou dit in tegenstrijd zijn met de eerste hadith die genoemd was over de beloning van de invoering van bevorderlijke gebruiken in de Islam en de bestraffing voor de invoering van slechte gebruiken. Alle bovengenoemde Hadith zijn als betrouwbaar geclassificeerd; in werkelijkheid zijn er geen tegenstrijdigheden als de Hadith op juiste wijze zijn geïnterpreteerd. Dit is wat de grote Geleerden van Islam hebben gedaan. Door op juiste wijze en met gedegen kennis te interpreteren hebben zij de betekenissen van de Hadith weten te schikken en koppelen. Dit concept is heel erg bekend in de wetenschap van Hadith exegese, bijvoorbeeld, Takhsis al-aam is een frequent gebruikte procedure van Usul al-fiqh waarmee een ogenschijnlijk onterechte bewering geschikt is om de tegenstrijdigheden van een ander noodzakelijk principe te vermijden.
Conclusie
Het is een vaak herhaald concept wat wordt aangedragen door sommige Moslims vandaag de dag dat alle gebruiken die niet gedaan zijn door de Profeet (saw) of zijn metgezellen (ra) afgewezen dienen te worden aangezien het een misleiding is en daarom strafbaar. Echter, men moet voorbij de leuzen en oversimplificatie kijken en een correcte standpunt bereiken door de feiten te onderzoeken gebaseerd op Qur’an en Sunnah. Zoals we hebben gezien zijn nieuwe gebruiken niet afgewezen, maar geaccepteerd en zelfs beloond. Echter, het betreffend gebruik moet verenigbaar zijn met de voorschriften van de Shariah, anders zal het verworpen worden. In feite verzekert de invoering van nieuwe dingen dat Islam toepasbaar is in elke tijd en situatie.
Voor meer informatie verwijzen we naar de Mawlid lezingen serie door Shaykh-ul-Islam Dr Muhammad Tahir-ul-Qadri. Of bezoek: www.deenislam.com